Programlama Mantığı
Bu bölümde size genel olarak programlama hakkında bilgi vermek istiyorum.Aslında başta Pascalın tarihçesini yazmayı düşünüyordum.Fakat daha sonra bunun eğitici bir yanı olmayacağını düşündüğümden vazgeçtim.Eğer programlama hakkında çok az da olsa deneyiminiz yoksa bu bölümün size faydası olacağından şüphem yok.
Bildiğiniz gibi bilgisayarlar insanların yapamadığı birçok karışık işlem ve işleri çok zorlanmadan yaparlar.Fakat bu işlemleri yapabilmesi için yine insanlar tarafından yazılmış programlar kullanır.İşte bu yazılar dizisini takip ederek sizde bilgisayara birtakım işler yaptıracaksınız.Belki ciddi programlar yazmanız için ilk adımlarınız olacak bu yazı dizisi.Belki de sadece yeni bir hobiniz daha olacak.Hatta bilgisayar programlarını yazmanız zihninizi genişletecek.
Turbo Pascal Derleyicisi(ilk bölümde kurulumunu anlattığımız) düz yazı biçimindeki kodu çalıştırılabilir bir programa dönüştürecektir.Yani Not Defterinde birkaç satır kod yazacağız ve derleyici vasıtasıyla bunu Windows'un çalıştırabileceği .exe uzantılı bir programa dönüştüreceğiz.
Bir kere kodu derleyip programı oluşturduğumuzda .exe uzantılı programı değiştirme şansımız olmayacak.Yapılan ufak hataları düzeltmek için kaynak kodu değiştirip tekrar derlememiz gerekecek.Zaten yazdığınız hatalı kodlar derlenmeyecek,işlem yarıda kesilecektir.Turbo Pascal Derleyicisi bu aşamada nerde hata yaptığınızı size bildirir.Böylece yaptığınız hatayı anlamanız çok güç olmaz. Programlama deyince korkmanıza gerek yok.Çünkü pascal bir takım dillerin aksine öğrenilmesi çok kolay ve kullanışlı bir dildir.Orta seviyede bir İngilizcesi olan biri hiç zorlanmadan pascal öğrenebilir.Çünkü pascal komutları İngilizce kelimeler ve bunların kısaltmalarından oluşmaktadır."İngilizce bilmiyorum." diye telaşlanmanıza da gerek yok.Pascal komutları kısa ve akılda kalır yapıda kelimelerden oluşuyor.Bunlar aynı anda "Neden Pascal?" sorularını da yanıtlıyor herhalde.
Programcılıkta veriyi saklamak için değişkenler kullanılır.Bu değişkenleri kaplara benzetebiliriz.Nasıl kaplarda bir şeyler muhafaza edebiliyorsak değişkenlerde de veri muhafaza edebiliyoruz.Ve nasıl kapların içindekini değiştirebiliyorsak,değişkenlerin içlerindeki veriyi de değiştirebiliriz.
Bir bilgisayar programı genel olarak Girdi(Input)-->İşlem(Processing)-->Çıktı(Output) mantığı ile çalışır.Yani klavye,fare gibi bir girdi aracından girdiyi alır.Daha sonra işlemcide gerekli işlemleri gerçekleştirir ve sonucu kullanıcıya monitör yada printer vasıtası ile gösterir.Veri kaydetmesi gerektiğinde ise yine gerekli kaynakları(disket,hard disk,tape v.b) kullanır. Yüzeysel olarak Programlama Mantığı bu şekilde açıklanabilir.
Artık bilgisayarımızda Turbo Pascal Derleyicisi ve bizde programlama mantığı olduğuna göre yavaş yavaş örneklerle Turbo Pascal'ı ve Pascal dilini öğrenmeğe başlayabiliriz.
Kodumuzu iki türlü yazabiliriz.Birinci yöntem kodu Not Defteri gibi bir programda yazıp kaydettikten sonra derleyici ile derlemek.İkinci yöntem ise Turbo Pascal'ın editörünü kullanarak kodu yazıp derlemek.Eğer elinizde bu derslerin yazılı dökümü varsa ikinci yöntemi kullanabilirsiniz.Eğer derslerin yazılı dökümü yoksa,onları bilgisayar ortamında okuyup farklı bir Windows programıyla yazmanız daha kolay olacaktır.Çünkü Turbo Pascal'ın orijinal editörü Dos ortamında çalışıyor ve buda size çok vakit kaybettirebilir.Yinede her şartta birinci yöntemi öneririm.Böylece ikide bir Windows'tan çıkmanıza gerek kalmaz.
Pascal Kaynak Kodlarının(Derlenmemiş) uzantısı ".pas"dır.Turbo Pascal değişik uzantılı dosyaları derleyebilir(Pascal kodu içermek şartıyla),fakat ".pas" uzantısı yaygınlık kazanmış ve benimsenmiştir.Bu yüzden Windows'a .pas uzantısını tanıtmamız gerekebilir.Notepad ile bir şeyler yazıp 1.txt ismi ile kaydedin.Daha sonra bunu Yeniden Adlandırarak(Rename) .txt yerine .pas yazın.Dosya türünü değiştirmek istiyor musunuz diyaloguna Evet cevabını verdikten sonra dosyayı çift tıklayın "Birlikte Aç" penceresi açılacaktır.Dosya tanımına Pascal Kaynak Kodu yazın.Program listesinden de Notepad'i bulup seçin."Bu dosyayı açmak için her zaman bu programı kullan" kutusunun seçili olduğuna dikkat ederek "Tamam" butonuna basın.Böylece bilgisayarınız .pas uzantılı dosyalara ne isim vereceğini öğrenmiş olur.
Başlat(Start)-->Çalıştır(Run) ile çıkan kutucuğa notepad yazın.Böylece Windows'un klasik Not Defteri programı çalışacaktır.Aşağıdaki kodu yazın.
Program ilk;
begin
end.

Bu kodu ilk.pas olarak Masaüstü(Desktop)'ne kaydedin.Daha sonra tüm klasör pencerelerini kapatıp.Masaüstünde iken Başlat-->Çalıştır deyip kutucuğa tpc ilk.pas yazın.
Turbo Pascal Version 7.0 Copyright (c) 1983,92 Borland International
ILK.PAS(3)
3 lines, 1472 bytes code, 668 bytes data.
yazısını görürseniz programınız derlenmiş demektir.Masaüstünde ilk programınız olan Ilk.exe bulunuyorsa başardınız demektir.Eğer bu aşamaya gelemediyseniz korkarım daha önceden bir hata yapmışsınız.Kurulum yazısını tekrar inceleyin.
Ilk.exe'yi hevesle çalıştırdınız ama bir şey olmadı değil mi?Olmaması çok doğal çünkü programın sadece ismi,başı ve sonu var.Ama hiçbir işlem yok.Bu arada yapılacak işlemler begin ile end komutları arasına yazılır.End komutunun sonundaki nokta(.) ise programın bittiğini gösterir.Unutmayın bir programda birden fazla begin ve end bulunabilir.Programı bitiren end nokta ile program içerisindeki endler ise noktalı virgül( ile sonlandırılmalıdır.
Genelde pascal kod satırı noktalı virgül( ile sonlandırılır.Fakat bazı istisnai kodlarda noktalı virgül kullanılmaz.Bunlar begin,repeat gibi değişik şekilde sonlandırılan komutlardır.Endişe etmenize gerek yok zamanı gelince her şeyi daha net anlayacaksınız.
Yukarıdaki kodu yorumlamak gerekirse "Program ilk;" satırı programın isminin ilk olduğunu bildirir."begin" komutu programın başlangıcını "end" komutu ise programın sonunu belirtir.
Pascal ile yazılabilecek en basit program budur.
Genelde bir programlama dili öğrenilirken ilk yazılan aktif program ekrana "Merhaba Dünya" yazdıran programdır.Bu o kadar klasikleşmiştir ki neredeyse bir standart haline gelmiştir.Bende bu kuralı bozmak istemiyorum.İşte "Merhaba Dünya" programının kodları...
Program merhaba;
begin
write ('Merhaba Dunya');
end.
Derleyip çalıştırın sonucu göreceksiniz.Burada write komutu parantez ve tırnak işaretleri arasındaki ******i(sayı olmayan-alfanümerik) yazdırmaya yarar.Bu da aynı sonucu veren fakat kodu farklı olan bir program.
Program merhaba2;
begin
write ('Merhaba ');
write ('Dunya');
end.
Gördüğünüz gibi tırnak işaretleri içindeki boşlukta programa yansıyor.İsterseniz o boşluğu kaldırıp programı derlemeyi deneyin.Merhaba ve Dunya kelimelerinin bitişik yazıldığını göreceksiniz."write" komutu tek satıra yazı yazmak için kullanılır."writeln" komutu ise ******i yazıp imleci bir alt satıra atlatır.Aşağıdaki örneği inceleyin.
Program merhaba3;
begin
writeln('Merhaba Dunya');
writeln('Merhaba Mars');
writeln('Merhaba Saturn');
end.
"readln" komutu kullanıcının programa girdi girmesine izin verir.Girdi girişi Enter tuşuyla sonlandırılır.Bu girdi bir değişkene atanabilir yada hiçbirşey yapmadan kullanıcının Enter tuşuna basması beklenebilir.Aşağıdaki örneği incleyin.
Program readln1;
begin
writeln('Programi sonlandirmak icin Enter tusuna basiniz.');